۱- خلاصه: جهت معرفی کل هر طرحی باید خلاصه‌ای حداکثر سه صفحه‌ای داشته باشد. خلاصه باید بتواند دید خوبی نسبت به آنچه در کل طرح آمده به خواننده بدهد لذا جملاتی که در خلاصه می‌آید باید بتواند فرصت‌های بازار، نیازهای مالی و برنامه‌های شرکت را نشان داده و سرمایه‌گذاران را به خواندن ادامه طرح ترغیب نماید.

۲- توصیف شرکت: در این قسمت نام شرکت (در صورت تبدیل ایده به عمل)، زمینه فعالیت، وضعیت کنونی و جهت‌گیری آینده، مزایای رقابتی نسبت به رقبا و اسرار تجاری خواهد آمد.

۳- بازاریابی: این قسمت باید توانایی متقاعد کردن ذینفعان را در وجود بازار برای کالا یا خدمت ارائه شده داشته باشد. پیش‌بینی فروش در این قسمت انجام شده که مبتنی بر تحقیقات بازاریابی دقیق می‌باشد. در این قسمت می‌توان به مواردی از قبیل تعریف بازار محصول، مشتریان بالقوه و بالفعل، پیش‌بینی فروش برای حداقل سه سال آتی، عوامل تأثیرگذار در بازار(تحولات صنعت، نوسانات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی، تغییرات جمعیتی، سیاست‌های دولت و…) و خلاصه‌ای از روند تحولات گذشته بازار (فراموش نکنید که رشد فروش شرکت باید با رشد صنعت مربوطه متناسب باشد) بیان‌گردد.

۴- مکان پیشنهادی: محل شرکت را معمولاً بر اساس پارامترهای در دسترس بودن نیروی کار، نسبت دستمزد، نزدیکی به منابع و مشتری، حمایت‌های اجتماعی، امتیازهای مالیاتی، نیازهای منطقه‌ای، حمایت‌های بانکی، تامین‌کنندگان و نزدیکی به آن‌ها و هزینه‌های حمل‌ و نقل مشخص می‌شود. در این بخش هم‌چنین در رابطه با امکانات کارگاه، انبار و دفتر کار و تجهیزات مورد نیاز مانند ابزار آلات، ماشین‌آلات، کامپیوتر و وسایل نقلیه نیز بحث می‌شود.

۵- مدیریت: سوابق و تجربیات اعضای مدیریتی پیشنهادی سیستم از نکاتی است که برای خوانندگان طرح امکان‌ سنجی بسیار مهم است. این بخش طوری تهیه می‌شود تا نشان دهد افراد انتخابی برای این کار شایسته‌اند و می‌توانند سودآوری شرکت را تضمین کنند. در این بخش می‌بایست موارد ساختار سازمانی، تصمیم مدیریت و کارکنان مهم، تجارت و قابلیت فنی هر یک از کارکنان، ساختار مالکیت، پرداخت‌ها و مشاوران را مطرح کرد.

۶- مالی: بخش مالی طرح تجاری باید امکان اجرایی شدن ایده را نشان دهد. این بخش شامل سه عنصر اصلی بودجه، صورت حساب درآمد و بیلان نقدینگی است.

۷- مهم‌ترین خطرات: در هر صنعت و کاری اتفاقاتی به وقوع می‌پیوندد که هر چقدر آن‌ها از قبل شناسایی شده باشند در مقابله با آن‌ها موفقت بیشتری حاصل می‌شود. می‌توان به مواردی از قبیل تغییرات ناخواسته در صنعت، فراتر رفتن هزینه‌های طراحی و تولید، ورود رقبای جدید، مشکلات خرید، شکسته شدن قیمت توسط رقبا، اشتباه درآمدن پیش‌بینی‌های بازار، نرسیدن به اهداف فروش و متلاشی شدن گروه مدیریت اشاره کرد. البته باید برای موارد مطرح شده راهکارهایی نیز اندیشیده شود.

۸- استراتژی‌های توسعه: هر طرح امکان‌ سنجی باید نگاه جدی به آینده داشته باشد. نقشه‌هایی را که برای توسعه‌ی کارها کشیده شده در این بخش با سرمایه‌گذاران مطرح شده و رسیدن به اهداف ایده‌آل به صورت مکتوب و در قالب استراتژی تدوین می‌گردد.

۹- زمان‌بندی اهداف: در این بخش زمان پیش‌بینی شده برای اجرایی شدن هر مرحله با کمک یک جدول زمان‌بندی به اطلاع سرمایه‌گذاران می‌رسد. در تهیه آن‌ها محدودیت‌ها و ارتباط منطقی بین اهداف از اهمیت بالایی برخوردار است. از جمله اهدافی که نیاز به جدول زمان‌بندی دارند می‌توان به طراحی محصول، تشکیل تیم مدیریت، پیش‌بینی فروش، برنامه‌ریزی تولید، تکمیل طرح‌های اولیه، استخدام نمایندگان فروش، امضای قرار داد با نمایندگان و تأمین‌کنندگان، دریافت اولین سفارش، اولین فروش و اولین تحویل‌ها اشاره کرد.

۱۰- پیوست و فهرست مراجع: در این بخش اسنادی که برای ارائه در متن اصلی طرح مناسب نبوده ارائه می‌گردد، نمودارها، اطلاعات مالی، سوابق افراد و هرگونه اطلاعات تکمیلی دیگر در این بخش آورده می‌شود.

از مهم‌ترین مزایایی که یک طرح مدون امکان‌ سنجی مکتوب به همراه‌دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

– مشخص شدن تمام نقاط قوت و ضعف ایده از فاز ایده خام اولیه تا بازگشت سرمایه

– پیش‌بینی مشکلات آتی و ارائه راهکار برای آن‌ها

– مشخص شدن ایده‌های غیرکاربردی و زیان‌ده

– پیش‌گیری از شکست تجاری سنگین

– تخصیص بهینه منابع محدود سرمایه‌گذاری

– کاهش دامنه ریسک سرمایه‌گذاری

– برنامه‌ریزی مالی جهت تامین مالی طرح

– فراهم نمودن زمینه‌های کنترل و نظارت بر طرح

– فراهم آوردن زمینه‌های موفقیت طرح

– دستیابی به هدف طرح

از طرف دیگر برقراری نظامی مدون و هدفمند در جهت تصمیم‌گیری‌ در خصوص پذیرش یا عدم‌ پذیرش یک ایده یا پروژه‌ی عملی‌سازی دانش، همواره از دغدغه‌های سرمایه‌گذاران بوده و هست. به‌طور کلی ارزیابی طرح‌های سرمایه‌گذاری، از سه جنبه صورت می‌پذیرد. در حقیقت مطالعات امکان‌سنجی پروژه‌ها، شامل سه بخش مطالعات بازار، فنی و مالی است و از آن‌جا که یک طرح می‌تواند تنها در یک یا دو بخش از بخش‌های مطالعات بازار، فنی و مالی توجیه‌پذیر باشد، هیچ‌گاه نتایج مثبت ارزیابی در یک فاز نمی‌تواند موجب پذیرش نهایی یک طرح شود. بنابراین توجیه‌پذیری یک طرح، به معنای توجیه‌پذیری در سه فاز مطالعات بازار، فنی و مالی است. در ادامه به ارتباط سه بخش اصلی امکان‌ سنجی طرح‌ها یعنی مطالعات بازار، مطالعات فنی و مطالعات مالی پرداخته می‌شود. در یک گزارش امکان‌ سنجی جامع، باید ارتباط معناداری بین فصل‌های بازار، فنی و مالی برقرار باشد که این مساله در گرو رعایت چند نکته اساسی در حین تدوین طرح است. از طرف دیگر نباید فراموش کرد که همان نکات مهمی که در فرآیند تهیه یک طرح راهنما هستند، باید در فرآیند ارزیابی طرح‌ها نیز مهم تلقی شده و به ‌عنوان اولین و مهم‌ترین مرحله در بررسی یک گزارش امکان‌ سنجی مد نظر قرار گیرند. به‌طور کلی در فرایند ارزیابی طرح‌های امکان‌ سنجی بر توجیه‌پذیری بازار، فنی و مالی توجه می‌شود.

– توجیه‌پذیری بازار: به‌طور ساده می‌توان توجیه‌پذیری یک پروژه در حوزه مطالعات بازار را به معنای فراهم بودن شرایط، جهت ورود تولیدکننده تازه‌وارد به بازاری معین دانست که لازمه آن، وجود تقاضای کافی برای محصول در بازار هدف مشخص شده می‌باشد.

– توجیه‌پذیری فنی: اطمینان از برآورد صحیح و کامل نیازمـندی‌های فنی اجرای پروژه که در گرو جامع و کامل بودن برآورد نیازمندی‌های فنی اجرای آن طرح و اطمینان از امکان تامین آن‌ها بوده و هم‌چنین اطمینان از عملیاتی شدن ایده و قابل استفاده و منطبق بودن با نیازهای مشتریان است.

توجیه‌پذیری مالی: باتوجه به این نکته که تامین سرمایه برای یک طرح می‌تواند از هر طریقی و از هر نقطه جغرافیایی باشد؛ قرار گرفتن مقدار عددی شاخص‌های مالی طرح در بازه‌های مطلوب و مورد نظر سرمایه‌گذار پروژه برای اقتصادی بودن طرح کفایت می‌کند.

از مهم‌ترین دلایل تدوین طرح امکان‌ سنجی جذب سرمایه‌گذار می‌باشد و همان‌گونه که مطرح گردید در تامین سرمایه و جذب سرمایه‌گذار محدودیت جغرافیایی وجود نداشته و تنها محدودیت اعتبار و قابلیت اتکا به محتوای طرح است. از این‌رو در تهیه مطالعات امکان‌ سنجی از نرم‌افزار بین‌المللی کامفار که مورد تایید یونیدو و به زبان‌های مختلف در دسترس استفاده می‌شود.

در نهایت باید بیان داشت که با توجه به پیچیدگی سرمایه‌گذاری در ایران که متاثر از عواملی از کمبود اطلاعات، شفاف نبودن فضای کسب‌وکار، نبود سیاست‌های ثابت کلان حاکمیت و… می‌باشد، ارزیابی نظام‌مند طرح‌های امکان‌ سنجی از اهمیت بالایی برخودار است. به‌منظور بررسی و ارزیابی طبق استانداردهای تعریف شده بین‌المللی، لازم است که این مطالعات نیز از چارچوب، قوانین و محتوای مناسبی برخودار باشد. تدوین طرح‌ها و مطالعات امکان‌ سنجی بر اساس شاخص‌های تعریف شده علاوه بر جذب سرمایه مورد نیاز برای صاحبان ایده نیز بسیار مهم و حیاتی است. صاحبان ایده زمانی که ایده خود را از زوایای پنج‌گانه مطرح شده ارزیابی می‌کنند پی به کمبودها، نواقص و نقاط قوت و ضعف آن برده و در جهت تکمیل و کاربردی‌تر شدن ایده فعالیت می‌کنند. در پایان به سرمایه‌گذاران و نهادهای سرمایه‌گذاری و حتی مجریان طرح پیشنهاد می‌شود طرح‌های امکان‌ سنجی پروژه‌ها را با نگاه نقادانه به چالش بکشند تا ریسک‌های احتمالی را کاهش داده و از شروع سرمایه‌گذاری‌های بدون نتیجه جلو‌گیری کنند.